विचार विमर्श

२०५२ साल बाट सुरू भएको मावोबादी जनयुध्दले दिएको चोट बाट बगेका  लहुको गन्ध इतिहासका  पानाहरू बाट   हराउने छैनन हजारौं सताब्दि सम्म पनि | एउटा अचम्मको भयको वातावरण सिर्जना गरिएको थियो गाउँ गाउँ मा त्यति खेर | बिहान घरबाट निक्लेका छोराछोरी साँझ सही सलामत फर्कने हुन् कि होइनन कुनै थाहा हुन्थ्येन् | पहिलो कुरा त् गन्तब्य सम्म पुग्न नै गाह्रो थियो | चालिस पचास यात्री बोकेर हिंडेको सवारी साधनको अगाडी  ७ बर्षको बालकले सानो ढुङ्गो राखेर उभिए पनि बस त्यहाँ बाट अगाडी जाने हिम्मत गर्दैनथ्यो त्यति डर थियो त्यो बेला आम जनतामा | कसैले मुख खोलेर बिरोध गर्ने हिम्मत गर्दैनथे | राति घरमा निदाईरहेका बेला  ढोका फोरेर भित्र पसी गलत्याएर लाग्ने पो हुनकी  भन्ने आशंकामा निद्रा बेचिरहेका हुन्थ्ये  नेपाली जनता  | बास्तबमा भन्ने हो भने उनीहरू दुई ढुङ्गो बिचको तरुल जस्तै पीडित  बनेका थिए |  बिद्यार्थी काल देखिकै गतिविधी , मावोबादी लाई  सहयोग पुर्याउने हेतु चन्दा संकलन , खाद्यान्न संकलन, हात हतियार वोसार पसार गरेका  संका र सुराखिको आधारमा घेरामा पारि उनीहरूलाई तत्कालिन सरकारले धर पकड गर्न थाल्यो | त्यही डर बाट आफ्न

  औंशीको कालो रात थियो | जंगलको एउटा रुखमा  उल्लुको  बास थियो भने  त्यसै रुखको फेदमा दुइटा  छुचुन्द्राले बास गरेका रहेछन | राति छुचुन्द्रा आफ्नो आहार खोज्ने क्रममा  कसैले देख्ने हुन् कि भन्दै डराइ  डराइ बाहिर निक्ले | माथि रुखमा बसेको उल्लुले  उनलाई देखेर आवाज गर्यो  "हूउ" ! छुचुन्द्रोले माथि हेरेर सोच्न थाल्यो यो अंग्रेजी बोल्ने खालको उल्लु  रहेछ , हालांकी कुनै पनि उल्लुले  लोकल भाषा बोल्न मन पराउँदैनन्  त्यसैले यो कुनै आश्चर्य त् थिएन | छुचुन्द्राले पनि धेरै अखबार पढेका थिए अलि अलि  अंग्रेजी त् उनले पनि जानेका थिए | उल्लुको  "हूउ" लाई छुचुन्द्राले को हौ भनेर सोधेको  हो भन्ने बुझेर उल्लु  सँग प्रतिप्रश्न गरे के तपाइले हामीलाई देख्नु भएको छ ? उल्लुले  फेरी भन्यो  "हूउ " तर छुचुन्द्राले सुने "यू "  ए तिमी पो ! मज्जाले चिन्छु भन्न खोजेको  हो भन्ने अर्थ  लगाए | अब छुचुन्द्राहरू आत्तिदै  तपाई अँध्यारोमा पनि देख्न सक्नुहुन्छ ,अँध्यारोमा त् कसैले पनि देख्न सक्दैनन् सत्ययुग मा एस्तो हुन्थ्यो कसैले  अँध्यारोमा पनि देख्न सक्दथे ति सर्वग्य ,त्रिकालय  हुन्थ

                                 जोगी जातीको इतिहास सम्वन्धि हालसम्म अध्ययन अनुसन्धानबाट पत्ता लगाईएका तथ्यहरुमा आधारित कुनै लिखित प्रामाणिक इतिहास वा प्रलेख भेटिएको छैन तथापी वुढापाकाहरुका अनसार जोगीहरुको आदिम वसोवासको थलो कुनै निश्चित थिएन र केही पछिको थलो चाहिँ नेपालको तेह्रथुम जिल्ला रहेको मानिन्छ । आदिम अवस्थामा जोगीहरु घुमन्ते 'गण' को रुपमा थिए । उनीहरुको कुनै स्थायी गाउँ वस्ती थिएन । आ-आफ्नो कूलको परिवारका विभिन्न गणको रुपमा जोगीहरुको वसोवास थियो । जङ्गलका प्राकृतिक आहार बटुलेर खाने त्यस युगमा ज्यादै ठूलो समूह एकै ठाउँमा बसी गुजारा गर्नु सम्भव थिएन । घुमन्ते जीवनयापनको क्रममा तिनै विभिन्न गणहरुको समूह 'जन' वा 'कविला'को रुपमा कुनै एक ठाउँमा भेला भई अस्थायी रुपमा बस्न पुगे । आफ्नो मूल गणवाट वनेका धेरै जन कविलाहरु विभिन्न ठाउँमा स्थायी घरवास वस्ति बसाली 'जाति'को रुपमा बस्न थाले । यसरी जोगीहरु इकाइगत रुपमा जन र सामुहिक रुपमा जातीको रुपमा तेह्रथुम जिल्लाको ओयाक्जुङ गाविसमा स्थायी वसोवास गरेको विश्वास गरिन्छ । जङ्गली अवस्थाको जीवनयापन गर्दा जङ्गलका प्रा

  भागवत गीता शास्त्रको अध्याय ४ अन्तर्गत श्लोक संख्या १३ को आधारमा जात चारवोटा मात्र छन् ब्राह्मण क्षेत्री वैश्य र सूद्र | यी जात प्राकृतिक गुण र कर्मका आधारमा मैले मानव समुह हरूको सृष्टि  गरेको छु  म नै यिनको कर्ता हुँ मलाई अभिनासी ठान्नु भनेर श्री कृष्ण भगवानले  भनेका छन्  | मानिस हरूले यो गुण जन्मदैमा पनि लिएर आएको हुन सक्छन  र पछी आर्जन गरेर  कुनै पनि समूहमा प्रवेश गर्न  सक्छन  | यो मैले बनाएको नियम हो कहिलै पनि नष्ट हुँदैन भन्ने कुरा शास्त्रमा  उल्लेख छ |  यो हिसाबले हेर्दा जात एति मात्र हुनु पर्ने आज एति धेरै जातजाती  कसैले सानो जाती भनेका छन् कसैले म ठूलो जाती भनेकोछ  तैले यो छुनु हुँदैन , मन्दिर जानुहुँदैन  यो सब  कसरी भयो ? शास्त्रको ज्ञान नै नहुने कसरि ब्राम्हण भए ? यावत कुराहरुले शास्त्रमा उल्लेखित बाणी हरूलाई चुनौती दिएको छ | आज हामी आफ्नो नामको पछाडी जो कास्ट लेख्ने गर्दछौं त्यो बेलाएतले ल्याएको सिस्टम हो | बेलाएतले  जब इन्डिया लाइ उपनिवेस बनायो त्यहाँ देखि यो कास्ट सिस्टम सुरु भएको हो त्यो भन्दा अगाडी हामी वैदिक सिष्टम मा थियौं यो भनेको वर्ण र आश्रम जहाँ चार वोटा वर्ण र च

                                सारङ्गी तारद्वारा बजाइने नेपालको राष्ट्रिय बाजा हो । जसलाई बजाउन गज अर्थात धनुको प्रयोग गरिन्छ | हामी सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो नेपालको राष्ट्रिय फूल लालीगुराँस बढ्दो जनसंख्याको कारण फँडानीको भइरहकाे छ । भने राष्ट्रिय पशु गाइ भोजनमा पस्किन थालिएका छन् । त्यसरी नै लोप हुँदै गइरहेको बाजा सारङ्गीलाई अाजका युवा पुस्ताले नचिन्ने अवस्था सृजना भएकाे छ । सारङ्गी जस्तै बाजा गितार विश्व बजारमा फैलिरहँदा सारङ्गी किन लाेप हुँदैछ छ त ? अाजकाे अवस्थामा सारङ्गी गन्धर्वहरूमा मात्र सिमित छ । भनाैँ सारङ्गीकाे इज्जत गन्धर्वले धानेका छन र लाेप हुनबाट बचाएका छन् ।  भारत तथा पाकिस्तानमा समेत स्थानीय बाजाको रूपमा मानिने सारङ्गीलाई विशेष गरेर शास्त्रिय संगीतमा प्रयोग गरेको पाइन्छ । त्यस्तै नेपालमा बढि मात्रामा मौलिक लोक गीतहरूमा प्रयोग गरिन्छ | यसको धुन मान्छेको स्वर जस्तो हुने हुनाले संगीतमा स्वरलाई आलंकारिक रूपले प्रस्तुत गर्न पनि सारङ्गीको प्रयोग गर्ने गरिन्छ | सारङ्गीकाे इतिहास खाेतल्ने हाे भने प्राचिन कालमा सारङ्गी गन्धर्व जाति विशेष बाध्य यन्त्र थियो । जसको नाम "सार

                                गीत कसैलाई   माया   लाउनु  , मन्दिरको  प्रसाद   हुन्छ  किन कोहीको त्यही मायाले  , जिन्दगी बरबाद हुन्छ  न लाउँ  भने  पनि  माया   , सृष्टि   धान्न  गाह्रो हुने  बा आमाले   लाएको   गुन   , म   बाट  उधारो  हुने  खाउँ कि नखाउँ सोच्दा सोच्दै , सधैँ आधि रात हुन्छ  किन कोहीको त्यही मायाले , जिन्दगी बरबाद हुन्छ । कसैलाई  माया   लाउनु  ...   के हो माया  कस्लाई  थाहा छ  यसको परिभाषा भन किन  गर्छन   मान्छेहरू    जिन्दगी    नै    नास भन  सङ्गै   बाँच्ने   सँगै   मर्ने   भन्ने   बाटै   घात  हुन्छ  किन कोहीको त्यही मायाले जिन्दगी बरबाद हुन्छ । कसैलाई माया लाउनु ... कसैलाई   मायाँ  लाउनु  , मन्दिरको  प्रसाद   हुन्छ  किन कोहीको त्यही मायाले  ,जिन्दगी बरबाद हुन्छ । राजन गिरी ''राज''   रुपा 3 कास्की